Η Ιστορία της Ο ήταν από τις πρώτες αισθησιακές ταινίες που παρακολούθησα ως έφηβη κατά τη διαδικασία της ανακάλυψης και του πειραματισμού. Ομολογώ ότι η ατμόσφαιρά της με ακολουθεί τόσα πολλά χρόνια αργότερα. Μέχρι και σήμερα. Με είχε συγκλονίσει η εικόνα και η αίσθηση της απόλυτης παράδοσης μιας γυναίκας και ενός σώματος, ο διάχυτος ερωτισμός ως κεντρικό σημείο της ταινίας, χωρίς ωστόσο την εικόνα του ωμού σεξ, όσο και αν κυρίαρχα στοιχεία ήταν ο σαδισμός και ο μαζοχισμός.
Στο σήμερα, μελετώντας αυτή την περίοδο την ερωτική λογοτεχνία, δεν θα μπορούσα να αφήσω εκτός το ίδιο το μυθιστόρημα της Pauline Reage, όταν το ανακάλυψα σε πάγκο αγαπημένου βιβλιοπωλείου στην καλόγουστη εκδοχή του από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ σε μετάφραση Ρίτας Κολαϊτη.
Ξεκίνησα διαβάζοντας το άκρως κατατοπιστικό προλογικό σημείωμα της μεταφράστριας.
Η Ιστορία της Ο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη Γαλλία τον Ιούνιο του 1954 σε 600 αντίτυπα από τον εκδοτικό οίκο Pauvert και, ταυτόχρονα, στα αγγλικά από τις εκδόσεις Olympia Press που έδρευαν στο Παρίσι.
Πρόκειται για το πλέον πολυδιαβασμένο γαλλικό μυθιστόρημα του 20ου αιώνα μετά τον Μικρό Πρίγκηπα. Το βιβλίο έφερε τη μυστηριώδη υπογραφή Πολίν Ρεάζ. Ο τύπος της εποχής σκανδαλίστηκε και προσπάθησε να ανακαλύψει την πραγματική πένα πίσω από το ψευδώνυμο. Αποδόθηκαν διάφορα ονόματα ενώ ο ίδιος ο Αλμπέρ Καμύ επέμενε «Πάντως, δεν είναι γυναίκα!».
Η υπόθεση έφτασε στα δικαστήρια και οι εκδότες παραπέμφθηκαν σε δίκη για ασέβεια και προσβολή των ηθών. Το 1955 το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το βιβλίο είναι «άσεμνο» και απαγόρεψε την κυκλοφορία του. Το 1959 η ποινή μετριάστηκε κατόπιν προσωπικής παρέμβασης του υπουργού Δικαιοσύνης και απαγορεύτηκε μόνο η προβολή και διαφήμιση του βιβλίου και η πώλησή του σε ανήλικους. Μόλις το 1975 η Ιστορία της Ο κυκλοφόρησε πραγματικά ελεύθερα. Την ίδια χρονιά μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο και έγκυρα περιοδικά αρχίζουν να δημοσιεύουν αποσπάσματα του βιβλίου.
Το 1994 δημοσιεύτηκε στο New Yorker συνέντευξη του Βρετανού δημοσιογράφου John de St. Jorre με την 86χρονη Γαλλίδα διανοούμενη Dominique Aury / Ντομινίκ Ορί (το πραγματικό της όνομα ήταν Anne Desclos) η οποία του αποκάλυψε πως είναι η συγγραφέας της Ιστορίας της Ο.
Η Ορί ήταν εξέχουσα φυσιογνωμία των γαλλικών γραμμάτων: απόφοιτος της Σορβόννης, διακριτική ηγερία του εμβληματικού περιοδικού La Nouvelle Revue Francaise, επιμελήτρια της περίφημης Anthologie de la poesia religieuse francaise, αναγνωρισμένη μεταφράστρια κλασικών αγγλοσαξωνικών έργων, έγκριτη κριτικός λογοτεχνίας, μέλος της επιτροπής του βραβείου Femina, τιμηθείσα με το μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής, η μόνη γυναίκα που συμμετείχε στην περίφημη «Επιτροπή Ανάγνωσης» των εκδόσεων Gallimard (μέλος της οποίας υπήρξε και ο Καμύ).
Η Iστορία της Ο είναι η απάντηση μιας γυναίκας στην πρόκληση ενός άντρα: «Καμία γυναίκα δεν είναι ικανή να γράψει ερωτικό μυθιστόρημα». Με αυτά τα λόγια ο διευθυντής της La Nouvelle Revue Francaise, Ζαν Πολάν, θρυλική μορφή των εκδόσεων Gallimard και μελετητής του Μαρκησίου Ντε Σαντ, θέλησε να προκαλέσει τη στενή συνεργάτιδά του και κρυφή ερωμένη του, τη 47χρονη τότε Ντομινίκ Ορί.
Η Ορί απάντησε με ένα μοναδικό, τολμηρό και σοκαριστικό ερωτογράφημα, το οποίο ο εξηντάχρονος παντρεμένος εραστής της αποκάλεσε «την πιο παθιασμένη ερωτική επιστολή που έλαβε ποτέ άντρας». Προλόγισε ο ίδιος το βιβλίο, με ένα συγκλονιστικό κείμενο, διατεινόμενος πως δεν γνώριζε την πραγματική ταυτότητα της συγγραφέας.
Στην περίφημη συνέντευξή της στο New Yorker, όταν η Ορί ρωτήθηκε γιατί έγραψε την Ιστορία της Ο, απάντησε: «Το έγραψα μόνο γι’ αυτόν, για να του προκαλέσω το ενδιαφέρον, να τον ικανοποιήσω, να τον κατακτήσω. Δεν ήμουν νέα, δεν ήμουν ιδιαίτερα όμορφη, έπρεπε να βρω άλλα όπλα».
Η Ντομινίκ Ορί, η τολμηρή συγγραφέας με το καθωσπρέπει παρουσιαστικό και αυστηρό ντύσιμο, έγραψε την Ιστορία της Ο σε τρεις μήνες, δουλεύοντας τη νύχτα, σαν μια μακροσκελή ερωτική επιστολή προς τον εραστή της.
Αδιαμφισβήτητα η Ιστορία της Ο είναι ένα βιβλίο που δεν σε αφήνει όπως σε βρήκε, κάτι γεννιέται μέσα σου ή κάτι σπάει. Σίγουρα όμως όταν το αφήνεις από τα χέρια σου το αίμα κυλά διαφορετικά στις φλέβες σου. Γρηγορότερα.
Στον πρόλογό του ο Ζαν Πολάν, ο εραστής έμπνευση – πρόκληση, δηλώνει ότι η συγγραφέας είναι επιτέλους μια γυναίκα που ομολογεί! Αυτό που οι γυναίκες ανέκαθεν αρνούνταν, αυτό για το οποίο οι άντρες τις έψεγαν: ότι υπακούουν κάθε λεπτό στο αίμα τους, ότι τα πάντα σ’ αυτές σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα, ακόμη και το μυαλό τους.
Η Ιστορία της Ο μιλά για μια γυναίκα η οποία στην προσπάθειά της να διατηρήσει την επιθυμία του εραστή της υποκύπτει σε κάθε του επιθυμία, παραδίδοντας το κορμί της τόσο στον ίδιο όσο και σε άλλους άντρες, με όποιον τρόπο αυτοί επιθυμούν, ακόμη και με τρόπους που ξεφεύγουν πολύ από τη μέση ερωτική πράξη. Υπακούει σε διαταγές, δεν έχει δικαίωμα άρνησης ή αποφυγής, ενώ μαστίγια, βασανιστήρια, σκοινιά και σημάδια στο σώμα είναι σε καθημερινή βάση.
Η Ο ήταν ευτυχισμένη που ο Ρενέ έβαζε να τη μαστιγώνουν και την εκπόρνευε, επειδή η παθιασμένη της υποταγή παρείχε στον εραστή της την απόδειξη ότι του άνηκε, αλλά και επειδή ο πόνος και η ντροπή του μαστιγίου, και η προσβολή που δεχόταν από ‘κείνους που την εξανάγκαζαν στην ηδονή όταν την έπαιρναν αδιαφορώντας για τη δική της, της φαινόταν ως η άφεση καθαυτή του αμαρτήματός της.
Αυτό που σίγουρα με έκανε να αναρωτηθώ είναι το ίδιο το θέμα της υποταγής. Κατά πόσο μπορείς να διακρίνει κανείς την ερωτική επιθυμία και τη διάθεσή του σώματός του από την ίδια την υπόλοιπη προσωπικότητά σου. Αυτή η γυναίκα παραδίδει τα πάντα. Όχι μονάχα με τη γενική έννοια που χρησιμοποιούμε σήμερα. Αλλά με την ουσιαστική. Ελάχιστα ακούγεται η ίδια η φωνή της. Τόσο απέναντι στους άλλους ήρωες όσο και σε εμάς τους αναγνώστες που προσπαθούμε ακόμη βαθύτερα να διακρίνουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά της.
Ευλογημένες αλυσίδες που θα την απάλλασσαν από τον εαυτό της
Κεντρικό σημείο μαζί με την υποταγή και η ελευθερία. Ελευθερία και έρωτας κατά πόσο νοούνται να πορεύονται παρέα. Μοιάζουν μάλλον εκδιαμέτρου αντίθετες έννοιας μέσα στην ιστορία.
Της είπε ότι στο εξής δεν θα έπρεπε να αισθάνεται ελεύθερη. Ασφαλώς, ήταν ελεύθερη να πάψει να τον αγαπά και να τον εγκαταλείψει πάραυτα. Αν όμως τον αγαπούσε, δεν θα ήταν ελεύθερη για το παραμικρό.
Η πρόκληση είναι να γράψεις –αλλά και να διαβάσεις- ένα κλασικό έργο το οποίο όμως είναι πραγματικά καυτό. Προσωπικά βίωνα όλη την εμπειρία της ανάγνωσης ψυχοσωματικά. Δεν είναι ένα εύκολο βιβλίο αν του αφιερωθείς, αν βρεθείς στον χώρο της έπαυλης – «εκπαιδευτηρίου», αν νιώσεις το σώμα σου σαν να είναι το σώμα της Ο, αν αναρωτηθείς πόσο εσύ θα μπορούσες να λειτουργήσεις σε τέτοια παράδοση, αν υπάρχει ποτέ τέτοιος λόγος.
Ποιος ερωτευμένος δεν θα τρόμαζε αν, για μια στιγμή, αποτιμούσε στα σοβαρά την εμβέλεια του όρκου του για αιώνια δέσμευση;
Έκλεισα το βιβλίο γεμάτη ερωτηματικά. Δεν ήξερα τι ακριβώς ένιωθε το σώμα μου, δεν ήταν ο απλός ερεθισμός από ένα ερωτικό ανάγνωσμα. Ήταν ηδονή και ενόχληση μαζί. Ενόχληση για τον πόνο και την οδύνη που νιώθει ένα σώμα και μια ψυχή αλλά και όσοι απλά αντιμετωπίζουν το σώμα το δικό τους και των άλλων ως αντικείμενο. Αλλά και ηδονή μιας και ανά στιγμές γυρνά η σκέψη ότι όταν παραδίδεσαι, ανήκεις, υπακούς, η απόλυτη δέσμευση είναι και ελευθερία ταυτόχρονα.
Δεν ξέρω να σας πω…Ξέρω όμως ότι διάβασα ένα βιβλίο το οποίο με συγκλόνισε ανάμεσα σε τόσα άλλα. Και με συγκλονίζει ακόμη. Και θα το θυμάμαι, εξίσου έντονα όπως και την ταινία.
Αν αντέχετε, σας προκαλώ. Να δείτε πώς είναι να γράφει μια γυναίκα ερωτικό μυθιστόρημα το 1954 και πώς είναι αυτό το έργο να ξεπερνά σε ιστορία, ουσία και λογοτεχνία πολλά από τα σύγχρονα που παρουσιάζονται και επικρατούν ως “best sellers” βασιζόμενα σε διαρκείς πορνογραφικές περιγραφές στερούμενες λογοτεχνικότητας. Η Ιστορία της Ο είναι γραμμένη με μαεστρία απαράμιλλη.
Καλή αναγνωστική απόλαυση!
Η Ιστορία της Ο, Πολίν Ρεάζ, εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση Ρίτα Καλαϊτη
υ.γ. Ναι, είναι μαεστρία να μιλάς για το σεξ χωρίς ταυτόχρονα να μιλάς γι΄αυτό.
υ.γ.2 Η Ιστορία της Ο είναι για δυνατούς αναγνώστες. Γράφτηκε μισό αιώνα πριν από ο,τι σήμερα θεωρείται ερωτικό ανάγνωσμα χρωματισμένο με δεκάδες αποχρώσεις. Αν το έχεις τολμήσει, δεν θα μπορέσεις να ικανοποιηθείς με κάτι λιγότερο.
υ.γ.3 Κάποιες στιγμές είναι χρήσιμες συμβουλές: “Τα γόνατα να μην είναι ποτέ σταυρωμένα, τα χείλη να είναι πάντα μοισάνοιχτα”
You must be logged in to post a comment.