Το νόημα της ζωής αλλιώς

Αποχαιρετώντας το εορταστικό κλίμα των ημερών, έχοντας διαβάσει άλλα βιβλία, κάποια πιο χαρούμενα κι άλλα πιο μελαγχολικά, σίγουρα όλα πιο απλά, κι όμως…ξαναγυρνώ για να «διαβάσουμε» μαζί λίγο από τον

Εκκλησιαστή.

Πρόκειται για ένα από τα ίσως πιο περίεργα βιβλία που έχω διαβάσει, από αυτά που χωρίς αμφιβολία με έκαναν να σκεφτώ πολύ, να αναθεωρήσω, να εμμείνω με πείσμα σε απόψεις και να καταρρίψω άλλες.

Έδωσα στην ψυχή μου
γνώση για να γνωρίσει
κι όλος σοφία γέμισα,
γνώση κι επιστήμη.
Κι έμαθα μονάχα αυτό:
Ανεμοκυνηγητό.
Μαζεύεις γνώση, μαζεύεις σοφία,
μαζεύεις μέσα σου λαβωματιές.

Δεν είμαι από τους ανθρώπους που ασπάζονται θρησκείες, επαναπροσδιορίζω τα πιστεύω μου, ακούω και διαβάζω ο,τι προσπαθεί να ερμηνεύσει, να κατανοήσει, να βοηθήσει την ύπαρξή μας εδώ. Στον κόσμο αυτό. Για όσο είμαστε. Το μετά δεν ξέρω. Ούτε και το πριν. Όσο κι αν λέει ο Εκκλησιαστής:

Το χτεσινό υπάρχει ακόμα
Το αυριανό είναι ήδη εδώ

Το βιβλίο αυτό με τάραξε. Ομολογώ ότι το διάβασα γιατί έχει γίνει σάλος, υπόκωφος μεν, αλλά σάλος. Πρόκειται για ένα από τα βιβλία που απαρτίζουν την Εβραϊκή Βίβλο και τη χριστιανική Παλαιά Διαθήκη. Γράφτηκε κατά πάσα πιθανότητα τον 3ο αιώνα π.Χ. Στην ορθόδοξη λειτουργική ζωή ο Εκκλησιαστής δεν διαβάζεται ποτέ, ενώ στην καθολική λειτουργία διαβάζεται μία φορά κάθε χρόνο.

Υπήρξαν πολλές προσπάθειες να αποδοθεί ταυτότητα στον συγγραφέα του, αρχικά είχε αποδοθεί στον Σολομώντα, πλην όμως δεν υπάρχει σαφής κατάληξη.

Το κύριο θέμα που πραγματεύεται ο λόγος του είναι το εφήμερο και το μάταιο της ζωής.Όλα για το τίποτα, είπε ο Εκκλησιαστής.

Όλα είν’ ανώφελα, όλα για το τίποτα.
Μία είναι η μοίρα των ανθρώπων,
δίκαιων και άδικων,
φτωχών και πλούσιων,
δούλων και ελεύθερων:
ο θάνατος.
Τα καλά θα χαθούν.
Οι προσπάθειες θ’ αποτύχουν.
Τα όνειρα θ’ αποδειχτούνε χίμαιρες.
Μα οι έγνοιες δε θα κοπάσουν.

Ο άνθρωπος αναζητά το νόημα της ζωής στη γνώση, στη σοφία, στην επιστήμη, στην απόκτηση πλούτου. Ψάχνει το νόημα στην εξουσία, στη δημιουργία, στον σωματικό του κόπο, στις απολαύσεις. Όλα μάταια, όλα συνηθισμένα. Ούτε η λογική ούτε η ευσέβεια απαντούν στο ερώτημα.
Και εκεί ακριβώς, στην κατάφαση της απόλυτης ματαιότητας, έρχεται ο ύμνος στη ζωή:

Βγες έξω λοιπόν
φάε το ψωμί σου με χαρά,
πιες το κρασί καλόκαρδα
γιατί ήδη χάρηκε ο Θεός
με τα δικά σου έργα.
Και κάθε μέρα φόραγε
τα άσπρα σου τα ρούχα,
και στάξε στο κεφάλι σου
λάδι ευωδιαστό.
Και φτιάξε τη ζωή σου
με το κορίτσι που αγαπάς,
την κάθε μέρα της ζωής,
της ανώφελης ζωής,
που σου δόθηκε να ζεις
σε τούτον δω τον κόσμο.
Αυτό το μερτικό σου,
αυτή η πληρωμή του ιδρώτα σου.
Κι όσα μπορείς να κάνεις,
καν΄τα όσο μπορείς.
Γιατί στον τάφο που θα μπεις,
δε θα ‘χει τίποτα να κάνεις
τίποτα να σκεφτείς.

Δεν ξέρω κατά πόσο μπορείς να αντέξεις ότι ο κόσμος είναι στάσιμος, δεν αλλάζει, απλά το έργο ξαναπαίζεται. Πόσο μπορείς να δεχθείς ότι όχι μόνο η ζωή είναι προσωρινή αλλά και εύθραυστη ταυτόχρονα. Θα σκεφτείς, όμως, την ίδια στιγμή, και όσο το διαβάζεις, ότι μέσα σε όλη αυτή τη ματαιότητα, είναι ο κόπος που μετρά γι’ αυτό που κρίνεις ως χαρά. Στο τώρα σου. Είναι το χρώμα που έχει στα μάτια σου ο κόπος κι όχι το αποτέλεσμα του κόπου σου. Δεν είσαι πια αναγκασμένος να κοιτάς στο «μετά» για να βρεις το νόημα της πράξης σου, γιατί έχεις βρει ένα τέτοιο νόημα στο τώρα, στο παρόν.

Για τον καθένα αξία έχει ο,τι δίνει στον καθένα χαρά.

Ένα καλό υπάρχει, μονάχα αυτό αξίζει
να φας, να πιεις,
να δεις καλό στον κόπο σου,
κάτω από τον ήλιο,
τις μέρες που χεις για να ζεις.
Αυτό είναι το μερτικό σου.

Μην το φοβηθείς. Τόλμησέ το. Θα σε δικαιώσει.
Εύχομαι καλή ανάγνωση!

Ο Εκκλησιαστής,

απόδοση Θάνος Σαμαρτζής
εκδόσεις ΔΩΜΑ

 

υ.γ.1 Χωρίς την απόδοση στην τρέχουσα ελληνική καθώς και το επίμετρο του εκδότη Θάνου Σαμαρτζή το κείμενο δεν θα είχε τη δύναμη και την ανταπόκριση που μπορεί να βρει στην καρδιά του σύγχρονου αναγνώστη.

υ.γ. 2 Προσωπικά βρίσκω εξαιρετικό το εξώφυλλο με το χαρακτικό του Γιώργου Μακρή.

υ.γ. 3 Να καλομαθαίνεις τον εαυτό σου με το να αφήνεις τη σκέψη και το μυαλό να δουλεύουν πέρα από τα προφανή και τα εύκολα. Σου αξίζει. Και του το οφείλεις.